Ervaringskennis in onderzoek

Ervaringskennis in onderzoek gaat over mensen met ervaringskennis die gelijkwaardig participeren in de verschillende fasen van onderzoek. Het doel hiervan is een betere aansluiting op de belevingswereld van respondenten, het voorkomen van ondervertegenwoordiging van bepaalde groepen en het mede vanuit de leefwereld bepalen van onderzoeksvragen. Hierdoor zijn de uitkomsten van onderzoek vaak bruikbaarder en toepasbaarder.

De waarde van ervaringskennis in onderzoek wordt nog niet door iedereen erkend. Dit wordt mede veroorzaakt door de dominantie van de wetenschappelijke kennisbron en de wetenschappelijke criteria en onderzoeksvereisten. Deze criteria zijn niet of minder van toepassing op ervaringskennis als bron. Daarnaast ontbreekt het onderzoekers soms aan kennis en vaardigheden om ervaringskennis bij hun onderzoek te betrekken.

Betere aansluiting bij de leefwereld

Met kwalitatief onderzoek krijg je inzicht in de ervaringen van mensen. Bij dit type onderzoek kent de onderzoeker betekenis toe aan de verhalen en ervaringen van respondenten. Het inzetten van ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid in onderzoek gaat een stap verder. Mensen met ervaringskennis nemen als (mede)onderzoeker actief deel aan het onderzoek. Zij kunnen vanuit ervaringskennis meedenken over de opzet van het onderzoek, over de onderzoeksvraag, over de onderzoekmethodiek, etc. Bijvoorbeeld: worden de juiste vragen gesteld? Worden de juiste dingen onderzocht? Wat is er nodig bij dit onderzoek?

In de beginfase van een onderzoek is ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid behulpzaam, omdat onderzoek daarmee beter bij de leefwereld aansluit. Ervaringsdeskundigen kunnen ook bij de uitvoering van een onderzoek verschillende rollen en taken vervullen, bijvoorbeeld als (mede)interviewer of gespreksleider bij een klankbordgroep. Dat kan ervoor zorgen dat de taal en sfeer goed aansluiten bij de geïnterviewde(n). Verder kan een ervaringsdeskundige helpen bij de interpretatie van de opgehaalde informatie. En ook bij het meeschrijven aan het eindrapport. Dit geldt vooral voor de publieksversie, die begrijpelijk moet zijn en qua taal goed moet aansluiten bij de doelgroep. Er zijn initiatieven die nog een stap verder gaan, en de opdracht en uitvoering van het onderzoek geheel leggen bij ervaringsdeskundigen, die trainingen volgen om dit te kunnen doen.

Aanverwante termen zijn participatief onderzoek, inclusief onderzoek en citizen science of burgerwetenschap, waarin burgers betrokken zijn bij verschillende fasen van onderzoek. We zien ook steeds vaker mensen met een ‘dubbele identiteit’, die zowel ervaringsdeskundige als onderzoeker zijn.

Onderzoek náár ervaringskennis en -deskundigheid

Er is natuurlijk ook veel onderzoek naar ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid. Wat is het nut, de noodzaak en de waarde van ervaringskennis en wat werkt in de samenwerking met ervaringsdeskundigen? Dit zijn onderzoeksvragen die door de jaren heen verschillende keren onderzocht zijn. De resultaten van deze onderzoeken zijn te vinden in de verschillende thema’s op het Ervaringskennisplein.